Llongddrylliad llong danfor a suddwyd ar Ddiwrnod Nadolig 1917 – wedi’i warchod bellach

Yn 2018 darganfu tîm arolygu morol Prifysgol Bangor longddrylliad yr U-87, llong danfor Almaenig, yn nyfroedd Cymru oddi ar Ynys Enlli. Cafodd y llongddrylliad ei ddynodi’n ‘safle wedi’i warchod’ o dan Orchymyn 2019 Deddf Gwarchod Gweddillion Milwrol 1986 (Dynodi Llongau a Safleoedd Rheoledig). Gall deifwyr edrych ar y safle ond ni chaniateir iddynt gyffwrdd â dim na mynd i mewn i’r llong-U.

Suddwyd oddi ar Ynys Enlli ar Ddiwrnod Nadolig 1917 gyda’i holl griw o 43

Ar Ddiwrnod Nadolig 1917, ymosododd yr U-87 ar gonfoi yn Sianel San Siôr (ar yr AGBERI, agerlong Brydeinig, yn neilltuol). Roedd un o longau hebrwng y confoi, yr HMS P56, 150 o lathenni’n unig i ffwrdd o’r AGBERI gan gafodd ei tharo a throdd i fwrw i mewn i’r llong-U; yr un pryd fe daniodd llong hebrwng arall, y BUTTERCUP, arni a tharo ei thŵr rheoli. Suddodd y llong-U mewn deng munud. Yn ôl rhai llygad-dystion fe gafodd yr U-87 ei sleisio yn ei hanner, ac arhosodd y rhan flaen ar yr wyneb am ddeng munud, gyda dynion yn y golwg y tu mewn iddi.

Ond er gwaethaf yr adroddiadau hyn, dengys y delweddau newydd o’r llong-U ei bod yn gorwedd yn gyfan ar wely’r môr. Er iddi gael ei thyllu, fe suddodd i’r gwaelod heb dorri’n ddarnau. Yn y ddelwedd, gellir gweld y toriad mawr yn y corff a wnaed gan yr HMS P56 yn gogwyddo’n ôl tuag at y tŵr rheoli. Ni ddihangodd y criw, a sylweddolwn heddiw ein bod ni’n edrych ar fedd rhyfel, efallai am y tro cyntaf mewn mwy na chan mlynedd.

Darllenwch fwy am yr U-87 a’i chriw yma: https://prosiectllongauu.cymru/wrecks/u-87/ 

Gwyliwch y ffilm animeiddiedig sy’n dangos sut y cafodd ei suddo yma: https://www.youtube.com/watch?v=0UsTvZtPzRo&feature=emb_logo

Dyma restr o aelodau’r criw a gollwyd pan suddwyd y llong danfor:

• Adam, Friedrich
• Andermann, Fr.
• Balleer, Max
• Brandt, Johannes
• Collinet, Joseph
• Dahlmann, Friedrich
• Dethloff, Otto
• Dost, Fritz
• Faßel, Herbert
• Fimpler, Adolf
• Gaßmann, P.
• Grill, Georg
• Hansen, Robert
• Heinrich, Freidrich
• Hilgenberg, Karl
• Hoffmann, Wilhelm
• Hummel, Ernst
• Jörgensen, J.
• Kloß, Karl
• Koppehele, Fritz
• Krimme, Otto
• Kurth, Jakob
• Labahn, Hans
• Lehmann, Ernst
• Lehmann, Walter
• Ludwig, Edwin
• Mrodzikowski, Anton
• Patege, August
• Petermann, Hermann
• Preisker, Theodor
• Reuting, Hermann
• Schaff, Paul
• Schnellke, Heinrich
• Siebel, Johann
• Siebke, Gustav
• Speth-Schülzburg, Rudolf Frhr. V.
• Tetmeyer, Robert
• Viebranz, R.
• Wandt, Kurt;
• Wille, Wilhelm;
• Willmer, Hubert;
• Wodrig, Franz; and
• Zander, Paul.

Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru yw corff ymchwilio ac archif cenedlaethol amgylchedd hanesyddol Cymru. Ef sydd â’r rôl arweiniol o ran sicrhau y caiff treftadaeth archaeolegol, adeiledig ac arforol Cymru ei chofnodi’n awdurdodol, a bydd yn ceisio hyrwyddo deall a gwerthfawrogi’r dreftadaeth honno’n genedlaethol ac yn rhyngwladol. Gwefan: cbhc.gov.uk

Prifysgol Bangor, mewn partneriaeth â Phrifysgol Abertawe, sy’n gyfrifol am brosiect SEACAMS 2 a gyllidir gan Gronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop. Mae’r ymchwilwyr yn Ysgol Gwyddorau Eigion a Chanolfan Gwyddorau Môr Cymhwysol Prifysgol Bangor yn ymgymryd ag ymchwil ar y cyd, gan gynnwys arolygon morol, i hybu twf y sector egni adnewyddadwy morol yng Nghymru.

I gael mwy o wybodaeth cysylltwch â:

Nicola Roberts, Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru
nicola.roberts@cbhc.gov.uk  Ffôn: 01970 621248

Elinor Elis Williams, Cyfathrebu Corfforaethol a Marchnata, Prifysgol Bangor
press@bangor.ac.uk  Ffôn: 01248 383298