
Llongddrylliad llong danfor a suddwyd ar Ddiwrnod Nadolig 1917 – wedi’i warchod bellach

Yn 2018 darganfu tîm arolygu morol Prifysgol Bangor longddrylliad yr U-87, llong danfor Almaenig, yn nyfroedd Cymru oddi ar Ynys Enlli. Cafodd y llongddrylliad ei ddynodi’n ‘safle wedi’i warchod’ o dan Orchymyn 2019 Deddf Gwarchod Gweddillion Milwrol 1986 (Dynodi Llongau a Safleoedd Rheoledig). Gall deifwyr edrych ar y safle ond ni chaniateir iddynt gyffwrdd â dim na mynd i mewn i’r llong-U.
Suddwyd oddi ar Ynys Enlli ar Ddiwrnod Nadolig 1917 gyda’i holl griw o 43
Ar Ddiwrnod Nadolig 1917, ymosododd yr U-87 ar gonfoi yn Sianel San Siôr (ar yr AGBERI, agerlong Brydeinig, yn neilltuol). Roedd un o longau hebrwng y confoi, yr HMS P56, 150 o lathenni’n unig i ffwrdd o’r AGBERI gan gafodd ei tharo a throdd i fwrw i mewn i’r llong-U; yr un pryd fe daniodd llong hebrwng arall, y BUTTERCUP, arni a tharo ei thŵr rheoli. Suddodd y llong-U mewn deng munud. Yn ôl rhai llygad-dystion fe gafodd yr U-87 ei sleisio yn ei hanner, ac arhosodd y rhan flaen ar yr wyneb am ddeng munud, gyda dynion yn y golwg y tu mewn iddi.
Ond er gwaethaf yr adroddiadau hyn, dengys y delweddau newydd o’r llong-U ei bod yn gorwedd yn gyfan ar wely’r môr. Er iddi gael ei thyllu, fe suddodd i’r gwaelod heb dorri’n ddarnau. Yn y ddelwedd, gellir gweld y toriad mawr yn y corff a wnaed gan yr HMS P56 yn gogwyddo’n ôl tuag at y tŵr rheoli. Ni ddihangodd y criw, a sylweddolwn heddiw ein bod ni’n edrych ar fedd rhyfel, efallai am y tro cyntaf mewn mwy na chan mlynedd.
Darllenwch fwy am yr U-87 a’i chriw yma: https://prosiectllongauu.cymru/wrecks/u-87/
Gwyliwch y ffilm animeiddiedig sy’n dangos sut y cafodd ei suddo yma: https://www.youtube.com/watch?v=0UsTvZtPzRo&feature=emb_logo
Dyma restr o aelodau’r criw a gollwyd pan suddwyd y llong danfor:
- Adam, Friedrich
- Andermann, Fr.
- Balleer, Max
- Brandt, Johannes
- Collinet, Joseph
- Dahlmann, Friedrich
- Dethloff, Otto
- Dost, Fritz
- Faßel, Herbert
- Fimpler, Adolf
- Gaßmann, P.
- Grill, Georg
- Hansen, Robert
- Heinrich, Freidrich
- Hilgenberg, Karl
- Hoffmann, Wilhelm
- Hummel, Ernst
- Jörgensen, J.
- Kloß, Karl
- Koppehele, Fritz
- Krimme, Otto
- Kurth, Jakob
- Labahn, Hans
- Lehmann, Ernst
- Lehmann, Walter
- Ludwig, Edwin
- Mrodzikowski, Anton
- Patege, August
- Petermann, Hermann
- Preisker, Theodor
- Reuting, Hermann
- Schaff, Paul
- Schnellke, Heinrich
- Siebel, Johann
- Siebke, Gustav
- Speth-Schülzburg, Rudolf Frhr. V.
- Tetmeyer, Robert
- Viebranz, R.
- Wandt, Kurt;
- Wille, Wilhelm;
- Willmer, Hubert;
- Wodrig, Franz; and
- Zander, Paul.
Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru yw corff ymchwilio ac archif cenedlaethol amgylchedd hanesyddol Cymru. Ef sydd â’r rôl arweiniol o ran sicrhau y caiff treftadaeth archaeolegol, adeiledig ac arforol Cymru ei chofnodi’n awdurdodol, a bydd yn ceisio hyrwyddo deall a gwerthfawrogi’r dreftadaeth honno’n genedlaethol ac yn rhyngwladol. Gwefan: cbhc.gov.uk
Prifysgol Bangor, mewn partneriaeth â Phrifysgol Abertawe, sy’n gyfrifol am brosiect SEACAMS 2 a gyllidir gan Gronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop. Mae’r ymchwilwyr yn Ysgol Gwyddorau Eigion a Chanolfan Gwyddorau Môr Cymhwysol Prifysgol Bangor yn ymgymryd ag ymchwil ar y cyd, gan gynnwys arolygon morol, i hybu twf y sector egni adnewyddadwy morol yng Nghymru.
I gael mwy o wybodaeth cysylltwch â:
Nicola Roberts, Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru
nicola.roberts@cbhc.gov.uk Ffôn: 01970 621248
Elinor Elis Williams, Cyfathrebu Corfforaethol a Marchnata, Prifysgol Bangor
press@bangor.ac.uk Ffôn: 01248 383298