Efallai yr hoffech chi hefyd
Y National Rectification Factory, Pen-bre, 1917 gan Frank Anthony o Lanelli. Recriwtiodd y ffatri lawer o ferched a menywod o Lanelli i atgyweirio neu ailgylchu arfau rhyfel a gâi eu dychwelyd o’r ffrynt. Ffynhonnell: Amgueddfeydd Sir Gâr.
Cofeb Ryfel Sir Gâr, Heol y Priordy, Caerfyrddin gan y cerflunydd o Gymro, William Goscombe John. Ffynhonnell: Cyngor Sir Gâr.
Cofeb Ryfel Llanelli, Neuadd y Dref, gan William Goscombe John. Ffynhonnell: Cyngor Sir Gâr.
Ras Bondiau Rhyfel genedlaethol oedd wythnos ‘Boom’ ym mis Mawrth 1918. Nod y ras oedd annog trefi i gystadlu â’i gilydd i godi arian. Roedd Maer Llanelli, yr Henadur D. James Davies, yn ffyddiog y byddai’r dref yn cyrraedd y targed o £100,000 i dalu am long danfor. Cyrhaeddodd Llanelli ei tharged sawl gwaith drosodd ac roedd yn ail yn unig i Gaerdydd. Ffynhonnell: Amgueddfeydd Sir Gâr.
Mewn llyfryn swyddogol a gyhoeddwyd adeg dadorchuddio Cofeb Ryfel Sir Gâr ym 1924 fe restrir enwau 1,913 o ddynion a menywod o’r sir a gollodd eu bywydau yn y Rhyfel Mawr. Yn sgil gwaith ymchwil gan Brosiect Cofebau Gorllewin Cymru, mae’r ffigur hwnnw bellach yn 2,700 o ddynion a menywod. Yn eu plith y mae hanner cant o bobl o Lanelli a Phorth Tywyn y gwyddom iddynt gael eu lladd wrth wasanaethu gyda’r Llynges Frenhinol a’r Llynges Fasnachol. Gartref fe wnaeth Llanelli gyfraniad pwysig i’r ymdrech ryfel – agorodd ffatri TNT Nobel ym Mhen-bre ym 1914 a’r Llanelly Shell Factory ym Machynys ym 1915. Cafodd gweithwyr ffatri eu hannog i dyfu llysiau a ffrwythau yn eu gerddi, i gefnogi’r ymgyrchoedd codi arian ‘Ymlaen Llanelli’, ac i ddarparu adloniant ar gyfer milwyr clwyfedig mewn ysbytai lleol.
Awgrymwyd y deyrnged hon gan Morrigan Mason & Elin Jones. Ar y cyd ag Amgueddfeydd Sir Gâr.