‘Mab Glöwr’ o Flaenafon a’r UB 91

Yr UB 91 yng Nghasnewydd ym mis Ionawr 1919. Cafodd y digwyddiad ei gofnodi yn y South Wales Argus, a roddodd gryn sylw i Brookes, a oedd yn fab i löwr o Flaenafon. Mae Brookes i’w weld yn y llun hwn – ef yw’r chweched oedolyn o’r dde. Ffynhonnell: Brian Rendell.

Mae adroddiad yn y South Wales Argus yn nodi mai’r Alexandra Docks and Railway Company, y Maer a’r Gorfforaeth, a Chomisiynwyr Harbwr Casnewydd a oedd yn gyfrifol am ddod â’r llong danfor i’r Town Dock. Ffynhonnell: South Wales Argus, 14 Ionawr 1919.

Gwasanaethodd William Brookes eto yn y Llynges Frenhinol yn ystod yr Ail Ryfel Byd, cyn gadael y gwasanaeth yn derfynol ym 1947. Ffynhonnell: Brian Rendell.

Ymwelodd yr UB 91 â Chaerdydd, Abertawe, Port Talbot, Doc Penfro ac Aberdaugleddyf hefyd. Codwyd 6 cheiniog i edrych ar y llong danfor a swllt i fynd ar ei bwrdd, ac yn ôl yr adroddiadau fe ddaeth 20,000 o bobl i’w gweld hi bob dydd. Ffynhonnell: Brian Rendell.

Lansiwyd yr UB 91 ym mis Mawrth 1918 ac aeth ar ddau batrôl dan reolaeth y KapLt Wolf Hans Hertwig, gan suddo pum llong. Ar ôl iddi gael ei hildio a mynd ar daith elusennol wedi’r rhyfel, cafodd ei sgrapio yn Briton Ferry ym 1921. Ffynhonnell: Brian Rendell.

Cafodd gwn dec yr UB 91 ei gyflwyno i dref Cas-gwent er anrhydedd i William Charles Williams, brodor o Gas-gwent, y dyfarnwyd Croes Fictoria iddo wedi’i farwolaeth am ei wasanaeth yn y Llynges Frenhinol yn Gallipoli. Cafodd senotaff a gwn y dref eu dadorchuddio ym mis Ionawr 1922 gan Mrs Francis Smith, chwaer William Williams. Mae Trevor Williams a pherthnasau eraill William Charles Williams i’w gweld yma ger cofeb ryfel unigryw Cas-gwent. Ffynhonnell: Brian Rendell and Trevor Williams.