Daylight
  • Home 2
  • Dianc o Ddyffryn Aled

Dianc o Ddyffryn Aled

Efallai yr hoffech chi hefyd

Dyffryn Aled, c.1915. Ar noson y 13eg o Awst 1915, fe dorrodd y tri swyddog drwy farrau eu cell a cherddasant i Landudno. Ar ôl archebu brecwast ‘ardderchog’ mewn caffi aethant i guddio ar Benygogarth. Ffynhonnell: CP252/2, Gwasanaeth Archifau Conwy.


 

Herman Tholens ar ôl y rhyfel. Penderfynodd y carcha­rorion ymwahanu, ac am 9y.b. codwyd amheuon pan geisiodd Tholens brynu sigaréts. Gofynnodd perchennog y siop, gan siarad yn Gymraeg, i gwsmer arall ei ddilyn. Rhoddwyd gwybod i’r heddlu ac fe gafodd Tholens ei arestio y tu allan i’r Tudno Hotel. Ffynhonnell: Ffotograffydd anhysbys, Escapers All (1932); amhosib i ganfod hawlfraint.


 

Teipysgrif o ddisgrifiad Herman Tholens o’i ymgais i ddianc. Ar noson y 15fed o Awst, dihangodd y swyddo­gion i lan y môr wrth i’r U 38 ddynesu at Benygogarth. Cafodd lamp drydan ei defnyddio i anfon signalau, ond cuddiwyd y paladr gan ysgafell greigiog. O ganlyniad, fe fethodd yr ymgais i’w hachub. Ffynhonnell: CX258/1/6, Gwasanaeth Archifau Conwy.


 

Gatiau Pier Llandudno. Arhosodd von Hennig a von Helldorff â’u traed yn rhydd tan 11y.h. ar yr 16eg o Awst, pan gawsant eu gweld ger gatiau’r Pier gan yrrwr tacsi o’r enw Alfred Davies. ‘Tacsi Syr?’ gofynnodd Davies, ac yna fe aeth â nhw i Bencadlys 15fed Bataliwn y Ffiwsilwyr Cymreig Brenhinol, sydd bellach yn rhan o Amgueddfa Llandudno. Ffynhonnell: CP100/26, Gwasanaeth Archifau Conwy.


 

Llandudno Advertiser, 21 Awst 1915. Treuliodd y carcharorion noson yn y Royal Hotel, lleoliad y tybid ei fod yn briodol i Uwch-swyddogion. Cafodd y tri eu dedfrydu i dri mis o garchar yng Ngharchar Chelmsford cyn cael eu hanfon yn ôl i Ddyffryn Aled. Ffynhonnell: Gwasanaeth Archifau Conwy.


 

Ym mis Awst 1915, Llandudno oedd lleoliad ymgais gan long-U i achub carcharorion Almaenig. Roedd tri swyddog o’r Almaen, Herman Tholens, Heinrich von Hennig a Lefftenant von Helldorff, wedi’u carcharu yng Ngwersyll Carcharorion Rhyfel Dyffryn Aled yn Llansannan. Buont yn defnyddio negeseuon wedi’u codio i drefnu man cyfarfod gyda llong-U oddi ar Benygogarth.

Awgrymwyd y deyrnged hon gan: Thomas Jeffers, Amgueddfa’r Ffrynt Cartref, Llandudno, a mynychwyr y Prynhawn Ymchwil, 5 Mehefin 2018. Ar y cyd â Cyngor Bwrdeistref Sirol CONWY.