Efallai yr hoffech chi hefyd
Yr agerlong deithwyr FALABA a suddwyd ar 28 Mawrth 1915, pan gollwyd 104 o bobl. Arhosodd 83 o’r goroeswyr yn y Bethel, yn eu plith dynion, menywod a phlant. Roedd llawer ohonynt yn aelodau criw o Orllewin Affrica. Ffynhonnell: State Library of Victoria, Awstralia.
Llong hwylio hefyd oedd y DUMFRIESSHIRE a suddwyd ar 28 Mehefin 1915 gan yr U 24. Roedd yn teithio o San Francisco i Ddulyn yn cario haidd. Arhosodd 30 o’r goroeswyr yn y Bethel. Dywedodd un o’r criw iddynt ddianc ‘o drwch blewyn’ yn y badau achub gan i’r llong suddo mewn llai na pum munud ar ôl cael ei daro gan dorpido. Agerlong oedd yr ARMENIAN a suddwyd gan yr U 24 ar 28 Mehefin 1915 wrth deithio o Newport News, Virginia i Avonmouth gyda llwyth o fulod. Codwyd dynion o bum bad achub llawn (cyfanswm o 128) a’u cludo i Aberdaugleddau. Ffynhonnell: Papurau Newydd Cymru.
Roedd adroddiad yn y papur newydd lleol o dan y
teitl ‘Sad Spectacle’ am 25 o ddynion o’r agerlong GLENOGLE, y mwyafrif o Dsieina, yn cyrraedd Aberdaugleddau mewn cyflwr ofnadwy ar ôl bod mewn bad agored am 5 diwrnod wedi i’r llong gael ei suddo gan yr U 24 ar 27 Mawrth 1917. Dywedodd staff y Bethel y bu’n rhaid trin traed pob un ohonynt am ewinrhew a’u cario ar stretsieri. Ffynhonnell: Papurau Newydd Cymru Arlein.
Llong hwylio 4-hwylbren a suddwyd ar 12 Mehefin 1915 gan yr U 35 wrth deithio o’r Barri i Frasil gyda llwyth o lo oedd y CROWN OF INDIA. Goroesodd 23 o’r criw. ‘Roeddwn i i fyny ar y brif hwyl-lath reiol pan hedfanodd yr ergyd ‘rybuddio’ gyntaf drwy’r frig-hwyl. Fe aethom yn ddiogel i’r badau achub. Aeth ein llong i lawr starn yn gyntaf dan ei holl hwyliau ac roedd hi’n olygfa odidog.’ Meddai llongwr o Japan: ‘Allwn ni ddim achub dim ond ni ein hunain a bu’n rhaid i gathod y llong farw.’ (Stori aelod o’r criw.) Ffynhonnell: Texas Tech University Libraries.
Adeiladwyd Noddfa a Bethel Llongwyr John Cory ym 1907 i ddarparu lloches a chysur i “ddynion y môr” a oedd wedi cael eu cludo i Borthladd Aberdaugleddau ar ôl cael eu llongddryllio. Yn ystod y rhyfel fe ddaeth y Bethel yn noddfa i gannoedd o ddynion, menywod a phlant – criwiau a theithwyr o 148 o longau a gafodd eu suddo gan longau tanfor oddi ar arfordir Sir Benfro. Roedd angen dillad, bwyd a llety arnynt, a chymorth meddygol yn aml. Cafodd nifer o’r goroeswyr eu holi yn y Bethel gan ohebwyr papurau newydd, a chofnodir eu profiadau erchyll isod.
Awgrymwyd y deyrnged hon gan Helen Rowe. Ar y cyd a CBHC.